اطلاعات کلی درباره بوشهر

بوشهر «پایتخت انرژی ایران» یکی از استان های جنوبی ایران است که در حاشیه خلیج فارس قرار دارد، این استان سومین اقتصاد بزرگ کشور بوده و در درآمد سرانه کشور رتبه اول را به خود اختصاص داده است. موقعیت جغرافیایی این استان باعث شده در همه دوران ها مورد توجه قرار بگیرد. مردمان خونگرم و مهمان نواز از یه طرف و طبیعت بکر  و زیبای آن، جاذبه های تاریخی از سویی دیگر گردشگران بسیاری را علاقه مند به سفر به این استان می کند در ادامه بیشتر در مورد آن خواهیم دانست.

بوشهر کجاست؟

استان بوشهر از سمت شمال به استان کهگیلویه و خوزستان و از سمت شرق با استان فارس همسایه است.  بخش غربی و جنوبی این استان به خلیج فارس میرسد و از جنوب شرقی همسایه استان هرمزگان می باشد. این استان بیش از 707 کیلومتر ساحل آبی داشته و دارای جزیره و شبه جزیره های زیادی است.

مساحت و جمعیت بوشهر

استان بوشهر هفدهمین استان بزرگ در ایران است که شامل 10 شهرستان، 26 بخش ، 29 دهستان و 40 شهر و 21 جزیره و شبه جزیره می باشد. این استان با مساحت 22,742 کیلومتر مربع یک میلیون و صد هزار نفر جمعیت را در خود جای داده است. منطقه بوشهر به دلیل موقعیت استراتژیک و وجود شرکت های بزرگ نفتی و طرح های صنعتی نیروهای انسانی زیادی را جذب خود کرده و نرخ مهاجرت در این استان نسبت به استان های مجاور بیشتر می باشد.

مختصری از فرهنگ و زبان مردم بوشهر

در اغلب مناطق بوشهر مردم به زبان فارسی صحبت می کنند و گویشی نزدیک به گویش لری دارند. مردم برخی از مناطق مانند عسلویه، جزیره شیف و بنادر کنگان به زبان عربی صحبت می کنند. گویش مردم سواحل خلیج فارس با رگه هایی از بلوچی، کردی و ترکمنی بوده و واژه های انگلیسی پرتغالی و هلندی در زبان آن ها استفاده می شود. مردم دشتستان، تنگستان و گنکان و جم به زبان فارسی و مردم دو شهرستان شمالی گناوه و دیلم گویش لری دارند. از ویژگی های برجسته فرهنگی بوشهر میتوان به سینه زنی، خیام خوانی سبالو بیت خوانی و چاووشی اشاره کرد. همچنین مردم بوشهر از ساز و آلات موسیقی سنج، دمام، ضرب بیشتر استفاده می کنند.

آب و هوای بوشهر

استان بوشهر در نوار ساحلی دارای آب و هوای گرم و مرطوب است و در قسمت های داخلی هوای گرم و خشک و بیابانی دارد. حداکثر دمای این استان 52.5 درجه سانتی گراد بوده و میانگین دمای سالانه 25.7 درجه می باشد. اختلاف درجه دما در فصل تابستان و زمستان نسبتا زیاد بوده و به عوامل مختلفی بستگی دارد. به طور کلی استان بوشهر در 6 ماه از سال گرم است و در بقیه ماه ها دمای متعادلی دارد. تغییرات فصلی این استان تابع تابش خورشید می باشد و میزان بارش سالانه این استان تقریبا 220 میلی متر می باشد که در فصل پاییز و زمستان اتفاق می افتد. در فصل زمستان به دلیل هوای سرد از سمت مدیترانه و هوای سرد شمالی باعث ایجاد دمای متعادل شده است. مجموعه بادهای جنوبی، بادهای خاوری، بادهای باختری و بادهای شمالی می وزند.

دین و مذهب: جمعیت غالب شهر بوشهر مسلمان و شیعه هستند؛ اما نسبت به سایر شهرهای ایران جمعیت قابل توجهی از هموطنان سنی نیز در بوشهر زندگی می کنند. سایر ادیان مثل زرتشتی ها، کلیمیان و مسیحیان هم درصد بسیار کمی از جمعیت شهر را تشکیل می دهند.

زبان: مردم شهر زبان فارسی را با گویش بوشهری صحبت می کنند که انواع مختلفی دارد. یکی از شاخه های این گویش دشتیانی نام دارد که گویش مردم شهر بوشهر بسیار به آن نزدیک است. در این گویش آثار و نشانه هایی از زبان پهلوی ساسانی دیده می شود. علاوه بر فارسی به خاطر همجواری استان با کشورهای عربی تعدادی از مردم به زبان عربی خلیجی نیز تکلم می کنند. 

اقتصاد: بوشهر از 3 منطقه ویژه اقتصادی به نام های بوشهر، بندر بوشهر و انرژی پارس (منطقه گازی) تشکیل شده است و در این میان نیروگاه انرژی اتمی بوشهر و میادین نفتی و گازی در راستای تولید برق و نفت و تولیدات گازی در صنایع پتروشیمی به اقتصاد شهر کمک می کنند. علاوه بر این ها بوشهر در زمینه صادرات تولیدات غیر نفتی و تولید مواد اولیه صنعت ماشین سازی و ... نیز بسیار نقش موثری دارد. در کل می توان گفت شهر بوشهر یکی از تاثیر گذارترین شهرها در اقتصاد کشور است.

شهر های خواهر خوانده: مرسین در ترکیه و حیدر آباد در هند

نکات جالب درباره بوشهر

18 اسفند روز بوشهر

این روز به خاطر همزمانی با سالروز تاسیس مدرسه سعادت، روز بوشهر، گنجینه خلیج فارس نامگذاری شده است.

دانش ساخت لنج | میراث معنوی ایران در یونسکو

دانش ساخت لنج عنوانی ست که تنها برای ساخت لنج های ایرانی به کار می رود. این لنج ها دو کاربرد عمده مسافربری و باربری دارند که با استفاده چوب های خاصی مثل صندل و ... که در گذشته از سمت هند وارد ایران می شد ساخته می شدند. بیشتر کارگاه های لنج سازی در هرمزگان، بوشهر، سیستان و بلوچستان و خوزستان قرار دارند. دریانوردان ایرانی از دیرباز با روش های خاص مثل در نظر گرفتن موقعیت ماه و ستاره برای سنجیدن هوای دریا و سنجیدن شرایط، لنج ها را می ساختند. جالب است بدانید دانش ساخت لنج بین مردم جنوب زبان خاص خود را دارد و هر وسیله که در ساخت آن به کار می رود دارای اسم مخصوص به خود است. این میراث معنوی و زیبا در سال 2011 با عنوان مهارت های سنتی ساخت و ساز و دریانوردی لنج ایرانی در خلیج فارس در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. 

صنایع دستی بوشهر

عبابافی: عبابافی یکی از صنایع دستی معروف شهر است که در آن برای تهیه عبا از پشم شتر یا گوسفند استفاده می کنند. برای تولید هر عبا زمان زیادی صرف می شود و به همین دلیل عباهای بوشهری گران هستند.

سوزن دوزی: هنر سوزن دوزی بیشتر از تولیدات شهرستان های جم و کنگان است؛ اما نمونه های آن ها را می توانید در بازارهای بوشهر هم پیدا کنید.

گیوه دوزی: گیوه دوزی یکی از صنایع دستی معروف برازجان است که می توانید در بوشهر هم آن ها را بیابید.

گلیم بافی: گلیم در شهرهای مختلف ایران بافته می شود و ویژگی های هر کدام با فرهنگ مردم آن شهر مطابقت دارد. معروف ترین گلیم ها در روستاهای اطراف شهرهای کنگان و دشتی بافته می شوند.

حصیر بافی: هنر حصیربافی یکی از هنرهای دستی ست که در شهرهای شمالی و جنوبی کشور به وفور دیده می شود. شهرهای جنوبی مثل بوشهر از برگ درخت خرما و نی جنوب برای بافت این هنر زیبا استفاده می کنند و انواع ظروف تزیینی را با آن می آفرینند.

غذاهای محلی بوشهر

قیمه بوشهری : مواد اولیه قیمه بوشهری مثل قیمه معمولی است با این تفاوت که برای تهیه قیمه بوشهری گوشت را حسابی له می کنند. این خورش معمولا با شکر پلو سرو می شود.

شکرپلو: شکرپلو همان گونه که از نامش پیداست پلویی شیرین است. برای تهیه این غذا برنج را با ترکیب آب، شکر و زعفران دم می اندازند.

دمپخت ماهی | لخ لاخ : این غذای خوشمزه ترکیبی از پلو با لوبیای چشم بلبلی و ماهی شیر است. بعد از آن که برنج را دم کردند، ماهی را که از قبل پخته را روی برنج می گذراند تا به همراه برنج بخار پز شود.

مجبوس: این غذا در اصل عربی است اما در استان بوشهر به ویژه جنوب استان از محبوبیت زیادی برخوردار است. برای تهیه این غذا ترکیبی از برنج، سبزیجات معطر، گوجه فرنگی و گوشت ماهی تن است.

دوقوس ماهی: دوقوس ماهی شباهت زیادی با قلیه ماهی دارد اما برای تهیه آن از ماهی زبیدی (یکی از بهترین ماهی های خلیج فارس) استفاده می کنند. ابتدا ماهی را سرخ کرده سپس با سیر، پیاز، رب گوجه و فلفل قرمز سسی تهیه کرده و بعد روی ماهی می ریزند تا کمی جوش بزند و آماده شود.

موسیقی محلی بوشهر

موسیقی بومی این شهر رابطه عمیق و تنگاتنگی با فرهنگ عامه مردم دارد. در اصل می توان گفت محتوای هر آواز در موسیقی بوشهری گویای سبک زندگی مردم شهر است. در موسیقی محلی این شهر جنوبی سازهایی مثل نی انبان، عود، سنج، دهل، دمامو کاسوره نقش اصلی را بازی می کنند. موسیقی شهر 2 بخش مجزا دارد؛ موسیقی عزا و موسیقی بزم و شادی. در موسیقی این ناحیه سبک های متفاوتی برای اجرا وجود دارد که با نام های لیوا، سبالو، یزله خوانی، خیام خوانی، شَروه خوانی، چاووش خوانی و... خوانده می شوند. تعداد زیادی از این سبک های اجرا تاثیر پذیرفته از سبک موسیقی آفریقایی به ویژه نواحی نزدیک به زنگبار است چرا که در زمان دور دریانوردان زیادی با اهداف متفاوت از بوشهر به سمت این نواحی می رفتند.

یکی از انواع آوازهای بوشهری نی مِه خوانی نام دارد که آواز ویژه دریانوردان بوشهری به هنگام ساخت لنج و دریانوردی ست. در زمان دریانوردی به سمت زنگبار و مسیرهای خیلی دور یک تکخوان آواز را می خواند و بقیه با "هله" یا "هله مالی" پاسخ می دادند تا سختی و طولانی بودن مسیر کمتر شود.

تفریحات بوشهر

بازار گردی: در میان بافت قدیمی شهر مغازه های کوچک و بزرگی وجود دارند که بی شباهت به بازارهای منطقه های آزاد تجاری جنوب نیستند. می توانید در این بازارها چرخ بزنید و اجناس مورد نیازتان را با قیمتی بسیار مناسب تهیه کنید.

گشت در بافت تاریخی شهر: همان طور که گفتیم برجسته ترین قسمت بوشهر، بافت تاریخی آن است و گشت در آن می تواند 3 یا 4 ساعتی وقت تان را بگیرد. گشت در کوچه پس کوچه های باریک، رنگارنگ و زیبای شهر که از گوشه اش صدای موسیقی محلی به گوش می رسد تجربه ای فراموش نشدنی ست که نباید آن را از دست بدهید.

شکم گردی در حاشیه ساحل: اگر از جنبه های مهم تر شهر بگذریم کافه های بوشهر درسال های اخیر زبانزد هستند. به ویژه آن دست از کافه هایی که برنامه موسیقی زنده هم برپا می کنند و در بافت قدیمی شهر قرار دارند. علاوه بر این ها اگر به ساحل شهر بروید خیابان بزرگی از کافه های جذاب را خواهید دید که بساط خود را کنار ساحل برپا کرده اند تا شما علاوه بر خوردن غذاهای خوشمزه از منظره ساحل و صدای دریا لذت ببرید.

خیام خوانی | موسیقی محلی بوشهر: همان طور که اشاره کردیم در بیشتر کافه های بوشهر مراسم اجرای زنده موسیقی برپاست. یکی از جذابیت های موسیقی بوشهری ارتباط ویژه نوازندگان با مخاطبان شان است. در واقع موسیقی بوشهری کامل نمی شود مگر با صدای کف زدن و یا گاهی کِل کشیدن افرادی که به تماشای آن نشسته اند. همین مشارکت، شور و هیجان این مراسم ها را بیشتر و بیشتر می کند و به عنوان یکی از جذابیت های این شهر به حساب می آید.

آب و هوای بوشهر در فصول مختلف

بهار: در ماه فرودین تا نیمه های اردیبهشت بوشهر بهترین هوا را دارد. هوای معتدل همراه با نسیم خنک بهاری که از دریا بلند می شود این شهر را به تکه ای از بهشت تبدیل می کند که نباید از دستش داد.

تابستان: همان طور که می دانید تابستان های جنوب گرم و طاقت فرساست. از آن جا که شهر بوشهر در حاشیه دریا قرار دارد کمی شرجی بودن هم به آن اضافه می شود. گرما در بوشهر از میانه های اردیبهشت شروع شده و در اواسط مرداد به اوج خود می رسد.

پاییز: اوایل فصل پاییز هوای شهر هم چنان گرم است؛ اما با نزدیک شدن به اواسط ماه آبان هوای مطبوع و معتدل به شهر بوشهر بر می گردد و می تواند زمان مناسبی برای سفر به این شهر زیبا باشد.

زمستان: فصل زمستان نیز زمان مناسبی برای سفر به بوشهر است. خنکی هوا در این کمی احساس می شود اما به هیچ عنوان آزار دهنده نیست و شما می توانید از هوای مطبوع بوشهر لذت ببرید.

تاریخچه بوشهر پیش از اسلام

تمدن ایلام

اطراف شهر بوشهر سایت های باستان شناسی وجود دارند که خبر از وجود تمدن و شهرنشینی در دوران عیلامیان می دهد. از این سایت های باستان شناسی می توان به تل پی تل در 9 کیلومتری بوشهر و ریشهر قدیم در جنوب شهر بوشهر اشاره کرد.

هخامنشیان

محدوده ریشهر قدیم (لیان) که اکنون در نزدیکی بوشهر امروزی قرار دارد جزو مناطق ساتراپ نشین در عصر هخامنشی بود. وقتی کوروش کبیر سرزمین های عیلامیان را فتح کرد سرزمین لیان نیز تحت تصرف هخامنشیان قرار گرفت و برای اولین بار پارسیان به دریا دسترسی پیدا کردند. گفته می شود که کوروش در زمان حیات خود به ساخت قلعه ای بزرگ در حوالی این شهر مشغول بوده اما با مرگ وی کار ساخت آن نیمه کاره ماند.

ساسانیان

سنگ بنای شهر بوشهر را به اردشیر بابکان ساسانی نسبت می دهند. در بررسی دوران حکومت اردشیر از بندری تجاری به نام "بُخت اردشیر" نام برده اند که از طریق جاده ای به شیراز و کازرون وصل می شد.  از سوی دیگر در دوران پادشاهی او حوالی بوشهر امروزی شهری  به نام "رام اردشیر" وجود داشته که امروزه به خرابه های باقی مانده از آن "ریشهر" می گویند. روایاتی زیادی حاکی از این است که پادشاهان ساسانی در ریشهر قلعه های نظامی ساخته بودند که به دریا نزدیک بودند و در هنگام حمله های احتمالی دشمن به شهر از آن ها استفاده می شده است. گفته می شود که حوالی سالهای 400 میلادی بادیه نشینان سواحل غربی خلیج فارس به شهر های ساسانیان در  بوشهر امروزی حمله بردند و آن جا را تصرف کردند. در این میان شاپور دوم برای حفاظت از شهرها و حفظ موقعیت ساسانیان در سواحل جنوبی و غربی خلیج فارس به این ناحیه لشگر کشی کرد و شهر را از دست آن ها آزاد کرد. 

تاریخچه بوشهر در دوران اسلامی

به دنبال ورود اسلام به ایران سپاهیان عرب ریشهر را که شهری استراتژیک و مهم بود فتح کردند. پس از آن اعراب شهر های ایران را یکی پس از دیگری به تصرف خود درآوردند، بنابراین می توان گفت ریشهر یکی از اصلی ترین راه های نفوذ اسلام به ایران بود. حمله اعراب و میزان خساراتی که به این شهر مهم وارد کردند آن قدر سنگین بوده که آن را با جنگ قادسیه برابر می دانند.

از دوره نفوذ اعراب به شهر تا احیای دوباره شهر به دست نادر شاه افشار اطلاعات غیر دقیق و کمی وجود دارد به همین خاطر به آن نمی پردازیم و دوره اسلامی در شهر را با افشاریان ادامه می دهیم.

با روی کار آمدن سلسله افشاریان و قدرت گرفتن نادر شاه، توجه وی به سواحل شمال خلیج فارس جلب شد و به همین منظور تصمیم گرفت تا با احداث کارخانه کشتی رانی، تاسیسات  نیروی دریایی و برقراری امنیت تجاری به شکوفایی و رونق این بندر کمک کند. خدماتی که نادشاه در بوشهر انجام داد، طمع کشور های اروپایی را برانگیخت تا هر چه بیشتر خود را به او نزدیک کنند و برای برقراری ارتباطات آبی از غرب به شرق از این بندر مهم بهره ببرند اما تلاش های آن هابی نتیجه ماند. در دوره زندیه اما کشور های غربی به ویژه انگلیس به خواسته های خود جامه عمل پوشاندند. در آن دوره انگلیس با ایجاد یک پایگاه بازرگانی، بوشهر را به مقری برای نفوذ قدرت سیاسی و تجاری خود درآورد و رقبای اروپایی خود تا حدودی از میدان به در کرد.

در اوایل دوره قاجار بوشهر به عنوان یک بندر مهم تجاری رونق بیشتر گرفت تا جایی که کلیه کالاهایی که از اقیانوس هند و اطراف آن خریداری می شدند در این بندر تخلیه و سپس از طریق مسیرهایی مشخص به شهر های مهمی مثل شیراز ارسال می شدند. این رونق اقتصادی موجب شد تا تعداد زیادی از مردم شهرهای یزد، کازرون و شیراز به بندر مهاجرت کنند. در دوره سلطنت ناصر الدین شاه رونق اقتصادی بوشهر به خاطر تصمیم گیری های اشتباه خاندان با نفوذ آل مذکور رو به افول رفت و باعث شد تا بسیاری از تجار شهر به هند و سایر شهر های اطراف نقل مکان کنند. با این وجود بوشهر از بسیاری از شهر های ایران جلو تر بود و در حالی که تعدادی از شهر ها در فقر کامل به سر می بردند بوشهر از امکاناتی نظیر ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ، ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ، ﻣﺪﺭﺳﻪ ﻭ بانک برخوردار بود. در دوره مظفر الدین شاه، بی توجهی ها به شهر افزایش یافت و فقر، بیماری و ... به شهر برگشت. در این زمان بود که بریتانیا برای بار دوم به بوشهر برگشت و استعمار خود را به این بندر مهم حاکم کرد. این نفوذ تا جنگ جهانی اول ادامه یافت. با روی کار آمدن رضا شاه و اعمال سیاست های جدید اوضاع شهر ها بهبود یافت و شهر کمی رونق گرفت اما با توسعه خوزستان و احداث راه آهن سراسری، شهر بوشهر تا حدودی قدرت اولیه خود را از دست داد.

نام های بوشهر 

بوشهر در دوران مختلف به نام های گوناگونی خوانده می شده که از آن جمله می توان به "لیان" و "ریشهر قدیم" و "ژرمانسیکا" در زمان عیلامیان و هخامنشیان، "موزامبری" در زمان اسکندر مقدونی، "رام اردشیر" در زمان ساسانیان اشاره کرد. احتمال می رود که بوشهر امروز تغییر یافته همان ریشهر باشد، یعنی شهری که از سطح دریا پایین تر است.